با گذشت زمان و تغییر شرایط زندگانی بشر و معادلات سیاسی-اجتماعی، دیدگاه‌ها و رویکرد جریان مسیحیت تبشیری نیز نسبت به اسلام در حال تغییر، تحول و تا حد زیادی، دو قطبی شدن است. در نتیجه، دو نگرش متضاد در قبال اسلام پدیدار گشته که در نهایت به دو رویکرد بسیار متفاوت منتج می‌شوند: رویکرد مستقیم و رویکرد غیرمستقیم(یا مدل تحقق).(۱) در ادامه این دوقطبی شدن، مدل‌ها و رویکردهای تبشیری دیگری نیز مطابق با شرایط زیست اجتماعی سربرآورده و هر یک بر حسب ویژگی‌ها و ظرفیت‌های جامعه هدف به کار گرفته شده‌اند. با توجه به این تحولات دیدگاهی و اهمیت آن در تغییر روش‌ها و شگردهای تبشیری طی دهه‌های اخیر، در نوشتار حاضر تلاش شده تا برخی از مهم‌ترین مدل‌های مزبور، اهداف، ویژگی‌ها و نقاط قوت و ضعف آن‌ها -با محوریت یکی از پژوهش‌های «سام اشلورف»(نویسنده و محقق مدل‌های تبشیری)- مورد اشاره و تبیین قرار گیرد.
نخست، دو رویکرد برخاسته از دیدگاه دوقطبی یعنی مستقیم و غیرمستقیم مورد اشاره قرار می‌گیرد که تا حد زیادی، بستر و زمینه‌ساز ظهور مدل‌های بعدی محسوب می‌شوند.
- مدل رویکرد مستقیم
| هدف/رسالت | الهیات دین غیر مسیحی | کارکرد | هرمنوتیک(روش‌شناسی) | استراتژی کلیسا | نقاط قوت | نقاط ضعف | الگوی امروز |
| جابه‌جایی رادیکال اسلام(مشابه الگی موسوم به امپراطوری)
|
اساساً منفی است | هرچند این رویکرد عمدتاً غیرمتنقی است، اما از بحث و جدل اجتناب می‌کند و به دنبال دستیابی به هدف با ارائه مثبت مسیح و نشان دادن عشق خدا در طول زندگی است.
|
از این جهت که انجیل را بدون ارجاع به اسلام ارائه می‌کند، تک‌فرهنگی است و از گرایش ترکیبی الگوهای رادیکالی مانند امپراتوری اجتناب می‌شود.
|
از این نظر اساساً با مدل امپراطوری، یکسان است. برای نمونه، مبلغان مذهبی در شمال آفریقا می‌گویند گروه های عبادت کننده باید از سوی دولت به رسمیت شناخته شوند تا بتوانند به عنوان کلیسا فعالیت کنند.
|
تأکید بر ارائه مستقیم مسیح و انجیل. دیدگاه عالی نسبت به کتاب مقدس و مسیح. تصحیح برخی ویژگی‌های رویکردهای قبلی مانند افراط در رویکرد امپریالیستی.
|
مسئله ارتباط انجیل با فرهنگ اسلامی بی‌پاسخ مانده است. فرهنگ اسلامی به اندازه کافی جدی گرفته نمی‌شود. | ارائه مثبت مسیح و اهداف مدل مستقیم، هنوز در محافل انجیلی وجود دارد.(۲) |
2- مدل غیرمستقیم یا تحقق
| هدف/رسالت | الهیات دین غیرمسیحی | کارکرد | هرمنوتیک | استراتژی کلیسا | نقاط قوت | نقاط ضعف | مدل امروز |
| برآوردن عمیق‌ترین نیازها و آرزوهای مسلمانان از طریق انجیل که خود اسلام قادر به برآوردن آن نیست.
|
یک ارزیابی اساساً مثبت همراه با تکامل ایده دین. اسلام، ناقص و ناقص است، از این جهت که حاوی حقایق [جزئی و] مثبتی است. این جنبه مثبت ناقص ممکن است با آنچه کامل است، یعنی مسیحیت (آموزه تداوم) تحقق یابد.(۳) | تلاش برای تحقق اسلام. در الهیات باید حقایق جزئی» اسلام بنا شود تا در نهایت در قامت حقیقت کامل در انجیل شکوفا شوند. به نظر می‌رسد زمینه‌مند سازی واقعی کمی در کلیسا وجود دارد.
|
کتاب مقدس و قرآن به گونه‌ای تفسیر می شوند که دیدگاه های کتاب مقدس و قرآن را کم و بیش در کنار هم قرار می دهند (هرمنوتیک سنتز).
|
به نظر می‌رسد که تقریباً مشابه مدل‌های قبلی است.
|
سعی می کند پیام انجیل را به فرهنگ مسلمانان مرتبط کند و ارزیابی کاملاً منفی از الگوی امپراتوری را کنار بگذارد. | دیدگاه آن در مورد تکامل دین ذاتاً نسبی‌گرایانه است و پیام انجیل و اعتبار کتاب مقدس را تضعیف می‌کند. | مفهوم تحقق هنوز هم امروزه با ماست، حتی در میان برخی از انجیلی‌ها نیز رواج دارد اما به طور کلی با ایده‌های دیگر، مانند مدل گفتگوی WCC، اصلاح یا ترکیب شده است. |
3-مدل دیالکتیکی
| هدف/رسالت | الهیات دین غیر مسیحی | رویکرد متنی | استراتژی کلیسا | هرمنوتیک | نقاط قوت | نقاط ضعف | مدل امروزی |
| دگرگونی مسیحیت و اسلام توسط «وحی مسیحی». | از این جهت دیالکتیکی است که هم تداوم و هم عدم تداوم را تأیید می‌کند، هم ترکیب و هم ضد اسلام و مسیحیت، هم قضاوت الهی در مورد همه ادیان و هم دگرگونی بنیادی آن‌ها. | این رویکرد هم تداوم و هم ناپیوستگی را با این فرض که حقیقت خود دیالکتیکی است، در بر می‌گیرد. موضوع «بین ادیان» برای اولین‌بار مطرح و تأکید قابل توجهی بر آن می‌شود.(۴)
|
به نظر می‌رسد بسیار شبیه به مدل‌های قبلی است.
|
رویکردی دیالکتیکی به تفسیر که شامل هر دو اصل تحلیل و ترکیب است.
|
به رسمیت شناختن گسست بین اسلام و مسیحیت، نقد مبانی تداوم، بینش و نقد اسلام و سایر ادیان.
|
دیالکتیک را به‌عنوان اصل خود حقیقت می‌بیند تا تجلی گناه، همانطور که در کتاب مقدس چنین است. بیشتر بر مبنای دیالکتیک/اگزیستانسیالیسم محض است تا ارزیابی کتاب مقدسی از انسان.
|
این الگو عمدتاً در میان چند متکلم دیالکتیک اروپایی وجود دارد. با این حال، تأثیر قابل‌توجهی بر الگوی گفتگوی جنبش جهانی داشته‌است.
|
4-مدل دیالوگ
| هدف مأموریت | الهیات دین غیر مسیحی | رویکرد زمینه‌ای | هرمنوتیک | استراتژی کلیسا | نقاط قوت | نقاط ضعف | الگوی امروز |
| ایجاد ترکیبی از معنویات و گردآوری همه ادیان و ایدئولوژی‌ها در یک «جامعه جهانی » که با عدالت، صلح و «گفتگو در جامعه» مشخص می‌شود.
|
اساساً مثبت؛ اسلام به عنوان یکی از مذاهب متعددی است که توسط نیروهای ویرانگر جهان در معرض خطر قرار گرفته است.
|
گفتگوی بین‌ادیانی که به «بین‌مذهبی» منتهی می‌شود. گفتگو با اسلام باید در بیانیه‌های مشترکی مانند محکومیت «تبلیغ» مطرح شود.
|
معرفی هرمنوتیک جدید در تفسیر قرآن که آن را منبع حقیقت برای گفتگوی بین ادیان می‌داند و دلالت بر پذیرش قرآن به عنوان کلام خداوند دارد (هرمنوتیک سنتز.) | تلاش برای حس‌بخشی از یک جامعه یک‌جهانی و در عین حال برای پذیرش کثرت‌گرایی مذهبی در جامعه مسلمان.
|
مفهوم اصلی گفتگو که به خودی خود از نظر کتاب مقدس معتبر است.
|
نسبی‌گرایی، سنکرتیسم؛ از دست دادن اقتدار کتاب مقدس و منحصر به فرد بودن انجیل.
|
جاری در محافل جهانگردی. انجیلی‌ها الگوی جهانی را رد می‌کنند، اما همچنان از گفتگو در کتاب مقدس استفاده می‌نمایند.(۵)
|
5-مدل ترجمه یا معادل پویا
| هدف/رسالت | الهیات دین غیر مسیحی | نقطه شروع متنی | هرمنوتیک میان فرهنگی | استراتژی کلیسا | نقاط قوت |
| از منظر ظهور، «حرکت مردمی به سوی مسیح» تلقی می‌شود که کم و بیش در اسلام باقی مانده‌است. | فرهنگ‌های انسانی، ابزارهایی خنثی برای زمینه‌سازی انجیل و کلیسا در نظر گرفته می‌شوند. به این معنا که اسلام و فرهنگ اسلامی نه منفی و نه مثبت، بلکه برای مقاصد زمینه‌سازی، خنثی تلقی می‌گردد.
|
با فرض بی‌طرف بودن فرهنگ اسلامی، اسلام نقطه شروع مشروعی برای زمینه‌مندسازی در نظر گرفته می‌شود. این بدان معناست که در الهیات، آیات قرآن ممکن است به عنوان نقطه شروع الهیاتی یا منبع حقیقت برای انجیل مورد استفاده قرار گیرد (مثلاً، تلاش برای اثبات مصلوب شدن بر اساس آیات قرآنی خاص). در مورد کلیسا، این به معنای وارد کردن اشکال به آیین اسلام(مانند دعای آیینی) و تلاش برای پر کردن آن‌ها با معانی مسیحی است. | این مدل از هرمنوتیک سنتز استفاده می‌کند. کتاب مقدس و صورت‌های مسیحی را در کنار قرآن و اشکال اسلامی به گونه‌ای تفسیر می‌کند که کم و بیش دیدگاه مسیحی و مسلمان را به نوعی وحدت دیالکتیکی نزدیک‌تر می‌کند.
|
ایجاد هم معادل پویای کلیساهای مسلمان که در اسلام باقی مانده‌اند. این کلیساها در یکی از تقسیم‌بندی‌های موجود به C-5 معروف است.
|
فرهنگ مسلمانان را جدی می‌گیرد.(۶) |
***
با عنایت به تحولات امر تبشیر در دهه‌های اخیر و مطرح شدن دانش و روش موسوم به میسیولوژی، تلاش برای مطالعه اهداف، ساختار، جنبه‌ها و مدل‌های متناظر بر این نوشگرد تبشیری، تا حد زیادی ضروری می‌نماید. از رهگذر شناخت، مقایسه و آسیب‌شناسی این روش‌ها و رویکردهای تبشیری است که می‌توان چشم‌انداز آتی و برنامه‌های جریان مزبور برای نفوذ و جذب هر چه بیشتر را درک کرد و به همان صورت، در مقام مواجهه مؤثر برآمد.
دانلود نسخه PDF
پی نوشت:
- Schlorff, Sam. 2006, Missiological Models in Ministry to Muslims. Upper Darby, PA: Middle
East Resources. P13
- Schlorff, Sam. 2006, Missiological Models in Ministry to Muslims. Upper Darby, PA: Middle East Resources. P16
- Schlorff, Sam. 2006, Missiological Models in Ministry to Muslims. Upper Darby, PA: Middle East Resources. P18
- Schlorff, Sam. 2006, Missiological Models in Ministry to Muslims. Upper Darby, PA: Middle East Resources. P23
- Schlorff, Sam. 2006, Missiological Models in Ministry to Muslims. Upper Darby, PA: Middle East Resources. P27
دیدگاهتان را بنویسید