تا به امروز، اخبار مختلفی از نقض آشکار و نهان حقوق اقلیت مسلمان در برخی کشورهای اروپایی منتشر شده و در این میان بعضی کشورها مانند فرانسه طی سالهای اخیر، مجموعه سیاست‌ها و برنامه‌‌هایی به اجرا گذاشته‌اند که شرایط را برای مسلمانان ساکن در آن کشور هرچه بیشتر دشوار می‌سازد، تا جایی‌که اکنون می‌توان و باید از نوعی اسلام‌هراسی سازمان‌یافته و ساختارمند در فرانسه سخن گفت.
سیاست اعمال محدودیت و فشار بر مسلمانان فرانسه از جهات گوناگون دنبال می‌شود که در ذیل، برخی از مهم‌ترین این جنبه‌‌ها مورد اشاره قرار می‌گیرد.
تصویب قوانین و لوایح ضداسلامی
یکی از لوایح ضداسلامی تازه‌مصوب در فرانسه، ممنوعیت حجاب برای زنان زیر ۱۸ سال و نمازگزاردن در دانشگاه‌های این کشور است. سنای فرانسه روز ۳۰ مارس سال ۲۰۲۳، لایحه موسوم به [مقابله با] جدایی‌طلبی اسلامی را به تصویب رساند که دختران زیر ۱۸ سال را در این کشور از داشتن حجاب منع می‌کند. «در صورت تبدیل شدن به قانون این لایحه، بدان معناست که مادران با حجاب، مجاز به همراهی فرزندان خود در مدارس نیستند، دخترانی که از روسری استفاده می‌کنند از ورزش محروم می‌شوند و پوشیدن لباس شنای بانوان در استخرها و سواحل عمومی ممنوع می‌شود؛ با این اقدام، هزاران زن و دختر مسلمان فرانسوی از جوامع عمومی بیشتر دور نگه داشته می‌شوند. (۱)
تشدید اسلام‌هراسی
فرانسه به‌ویژه طی دوران تصدی‌گری ریاست‌جهموری «امانوئل مکرون»، مجموعه اقدامات گسترده‌ای پیرامون اسلام‌هراسی سامان داده که تحت حمایت و هدایت وی، صورت سازمان‌یافته و ساختارمند نیز یافته‌است. بنا بر تصریح «اینیس برکلی»، پژوهشگر فرانسوی در گزارش سالیانه درباره اسلام‌هراسی در اروپا در سال ۲۰۲۲ میلادی، «فرانسه بیشترین دشمنی با اسلام در اروپا در خلال سال ۲۰۲۱ را به نام خود ثبت کرده‌است. در سال ۲۰۲۲ میلادی هم فرانسه، ۵۰۱ حادثه مرتبط با اسلام‌هراسی در اروپا را به خود اختصاص داد.» (۲)
برخی اقدامات رئیس‌جمهور مانند حمایت بی‌پرده از انتشار کاریکاتورهای توهین‌آمیز به پیامبر اسلام (ص) در نشریه «شارلی‌ابدو» به بهانه دفاع از آزادی بیان، امواج نفرت‌پراکنی و اسلام‌هراسی در فرانسه را تشدید کرد. نتیجه چنین سیاستی را در قالب حمله به یک مرکز فرهنگی اسلامی به نام «ابن سینا» در شهر «رن» فرانسه می‌توان جستجو کرد که طی آن، گروهی به این مرکز اسلامی حمله‌ور شده و شعارهای توهین‌آمیزی علیه پیامبر اسلام(ص) بر دیواره‌ها نوشتند.
تبعیض‌های حقوقی نهان و آشکار
کشور فرانسه که در میان دول غربی به مثابه یکی از سرآمدان و بانیان حقوق‌بشر شناخته می‌شود، اکنون در مواجهه با اقلیت مسلمان فرانسه به جایی رسیده که باید از تبعیض حقوق‌‌های قانونی و رسمی علیه آن‌ها در آن کشور سخن گفت. دامنه و عمق این تبعیض‌ها و تضییقات حقوقی طی چند سال اخیر به‌حدی رسیده که در گزارش‌ها و تحقیقات بین‌المللی مختلف بدان اشاره و انتقاد شده‌است. در ادامه به چند نمونه اشاره می‌شود:
– تحمیل شرایط دشوار معیشتی و مهاجرت اجباری؛ شبکه «تی.آر.تی» ترکیه در گزارشی بیان می‌دارد: «برای یک مرد مسلمان در فرانسه که به دنبال یافتن شغل است، احتمال اینکه در معرض تبعیض قرار گیرد، پنج برابر بیشتر از غیر مسلمان است و همین‌طور برای یک زن مسلمان و محجبه، تنها یک درصد فرصت برای دستیابی به شغل وجود دارد».(۳)
-حمله دولتمردان فرانسه به اسلام؛ دولتمردان و فعالان سیاسی و اجتماعی فرانسه به تأسی از زبان تند ضداسلامی مکرون، هجمه‌هایی شدید را در داخل و چه‌بسا در عرصه فراملی بر پیکره اسلام و مسلمین وارد آورده‌اند. در یکی از تازه‌ترین این موارد، «جرالد دارمانین»، وزیر کشور فرانسه، در جریان یکی از سفرهای خود به امریکا به عنوان یک مقام ارشد دولتی در سطح وزیر، اظهارات بسیار تندی علیه مسلمانان مطرح کرد و مدعی شد: «ما آمده‌ایم یادآوری کنیم که خطر اصلی برای اروپا و فرانسه، تروریسم[اسلامی] است و همکاری بین سرویس‌های اطلاعاتی برای مبارزه با آن ضروری می‌باشد».
-رسوایی عید فطر؛ ماجرا از این قرار است که در یکی از مناطق جنوبی فرانسه («تولوز»)، پلیس با ارسال نامه به مدارس و مراکز آموزشی، خواستار ارائه اسامی دانش‌آموزان غایب در روز عید فطر شد. یکی از مقامهای محلی فرانسه در این‌باره می‌گوید: به محض اینکه رؤسای مؤسسات و مدیران مدارس، این درخواست را به ما اطلاع دادند، آشکارا دستورهایی داده شد که به آن پاسخ ندهیم؛ ما این را یک انحراف جدی، انگ زدن به دانشجویان و دانش‌آموزان مسلمان و حمله به آزادی عقیده آن‌ها می‌دانیم. (۴)
– ممنوعیت حجاب و محدودیت‌های حقوقی زنان؛ یکی دیگر از نقض آشکار حقوق شهروندی، قانون ممنوعیت حجاب در فرانسه است که محدودیت بسیاری را به‌ویژه برای زنان مسلمان در حیطه زندگی شخصی و اجتماعی موجب شده و درعین‌حال، بسترها را برای اشاعه پدیده اسلام‌هراسی در جامعه فراهم می‌سازد. در همین راستا، گزارش پایگاه «اوپن دموکراسی» به روایت یک زن مسلمان فرانسوی، قابل اشاره است؛ در این گزارش آمده: این زن محجبه فرانسوی می‌گوید دو سال پیش از حومه پاریس به «بیرمنگام» نقل مکان کرده‌است. وی که یک معلم مدرسه ابتدایی است، درباره دلیل نقل مکان خود می‌گوید: «احساس می‌کردم به یک استراحت از فرانسه نیاز دارم. در خیابان راه می‌رفتم، پیرمردی به من گفت باید به کشورت برگردی اما من در پاریس به دنیا آمدم و بزرگ شدم و حتی پدر و مادرم در پاریس به دنیا آمدند»…اما این تنها نژادپرستی از سوی مردم نبود که او را از فرانسه بیرون راند، بلکه پیام‌هایی که از رده‌های بالاتر به او می‌رسید نیز مزید علت شد. وی می‌گوید: «وضعیت در اینجا به‌گونه‌ای است که شما در کشور خود احساس خوشایندی ندارید. من به خاطر حجاب نمی‌توانستم با مدارس معمولی یا خصوصی همکاری داشته باشم، برخی شرکت‌ها شما را نمی‌پذیرند، باید بیشتر تلاش کنید تا نشان دهید اگرچه مسلمان هستید، اما کار انجام می‌دهید. آن‌ها از ما می‌خواهند در جامعه فعالیت داشته باشیم، اما مسلمان بودنمان را پاک کنیم»(۵)
***
بی‌تردید، موارد و مصادق بسیاری از تشدید اسلام‌هراسی و نقض حقوق مسلمان در فرانسه به‌خصوص در سالهای گذشته، قابل اشاره است که در اینجا برای پرهیز از اطاله کلام، تنها به چند نمونه بسنده شد. اما قرار گرفتن این کشور در رتبه نخست اسلام‌هراسی، مسئله‌ای نیست که بتوان به سادگی از کنار آن عبور کرد. حقیقت آن است که رشد جمعیت مسلمان در غرب به‌ویژه در برخی کشورها مانند فرانسه و آلمان، طی سالهای گذشته، موجبات نگرانی دولتمردان جوامع میزبان را فراهم آورده و به انحاء مختلف مترصد مقابله با آن هستند. در این میان، برخی مانند فرانسه با زیر پا گذاشتن علنی حقوق شهروندی مسلمانان، وارد صحنه تقابل با اسلام شده‌اند. جالب آنکه این نوع مواجهه از سوی نهادهای حامی حقوق‌بشر، کمتر مورد انتقاد قرار گرفته و اغلب مسکوت باقی مانده‌است؛ که قرینه دیگری است برای درک ماهیت نهانی محافل و مجامعی مانند سازمان حقوق‌بشر و دیگر نهادهای مشابه آن.
دانلود نسخه PDF
پی‌نوشت:
- اسلام‌هراسی؛ خط سیر زندگی سیاسی مکرون، خبرگزاری میزان، ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۰.
- مقاومت یا مهاجرت اجباری؛ دو گزینه مسلمانان در فرانسه/ تشدید اسلام‌هراسی در کشور مدعی دموکراسی، خبرگزاری تقریب، ۱۴ فروردین ۱۴۰۲.
- مقاومت یا مهاجرت اجباری؛ همان.
- تشدید مواضع و رویه‌های دولت فرانسه علیه مسلمانان، خبرگزاری میزان، ۰۱ خرداد ۱۴۰۲.
- بررسی اسلام‌هراسی و ممنوعیت حجاب در فرانسه/نقش مکرون و رقبایش در فشار بر مسلمانان، خبرگزاری میزان، ۲۹ فروردین ۱۴۰۱.
دیدگاهتان را بنویسید